به گزارش پیام سوادکوه، در 26 عَیدِماه یا عید مردگان برابر با ۲۸ تیرماه خورشیدی، هنگام برگزاری جشن مردگان است، یادگاری که از دورهٔ پیش‌دادیان تاکنون در مناطق کوهستانی مازندران، به‌ویژه در سوادکوه، برجای‌مانده است.
بنابر باورها و اعتقادات اسطوره‌ای در زمان‌های قدیم، فریدون 16 ساله به خون‌خواهی پدرش آبتین ـ که به دست ضحاک کشته شد ـ لشکری بزرگ از مردم مازندران را گرد هم آورد و به خاک حکومت او حمله کرد، در جریان جنگ جوانان زیادی کشته شدند، ولی فریدون توانست بر ضحاک پیروز شود.
*26عَیدِ ماه نماد غلبه حق بر باطل
مردم خبر این پیروزی را در شب 26عَیدِ ماه با آتش‌زدن بوته‌ها در ارتفاعات البرز که از جمله فیل‌بند و امامزاده حسن محل آتش زدن بوته‌ها بود، پیروزی فریدون بر ضحاک را به اطلاع همدیگر رسانده بودند که نویدبخش پیروزیِ خیر بر شر، و نماد غلبه حق بر باطل بود.
اکنون با گذشت سال‌ها مردم از صبح زود به یاد آن جوانان کشته شده در روز 26 عَیدِماه همه به قبرستان‌ها رفته و با انواع غذاها و شیرینی‌های سنتی، شربت و میوه غذاهای محلی این پیروزی را جشن می‌گیرند و برای مردگانشان عیدی به یادماندنی برگزار می‌کنند.
در برخی روستاها در کنار آرامگاه‌ها بازارچه‌های کوچک و بزرگ به‌راه می‌افتد، در روستاهایی همچون امامزاده حسن، دهمیان، انند و لاجیم مسابقه نشان‌واره برگزار می‌شود، درگذشته نیز در برخی از آن‌ها، همچون روستای ملرد، مسابقات اسب‌سواری نیز برگزار می‌شد.
*جشن مردگان، برگرفته از آئین و اعتقادات مردم
مجید اسلامی، کارشناس میراث فرهنگی، درباره با پیشینه آیین ۲۶ عید ماه به خبرنگار ما گفت: طبق تاریخ اسطوره‌ای کشور، جنگ فریدون با ضحاک در مازندران و در البرز کوه اتفاق افتاده است و درنهایت فریدون بر ضحاک پیروز می‌شود، مراسم جشن مردگان، تلفیقی از جشن پیروزی و پاسداشت کشته‌شدگان این نبرد است.
وی افزود: جشن مردگان، برگرفته از آئین و اعتقادات مردم منطقه است که سینه‌به‌سینه انتقال‌یافته است، این مراسم، هرسال در بیست و ششمین روز از آخرین ماه طبری به نام عید ماه برگزار می‌شود.
این کارشناس میراث فرهنگی به شاخصه‌های این آئین اشاره و اظهار کرد: مهم‌ترین شاخصه این مراسم این است که مردم از صبح زود بر سر مزار عزیزان ازدست‌رفته خود می‌روند، شمع روشن می‌کنند، همچنین از دیگر شاخص‌های این جشن، پختن غذاهای سنتی و شیرینی و توزیع آن، برگزاری مسابقات، تفریح و …است.
*آغاز سال طبری از این نقطه
رضا خلیلی پژوهشگر حوزه آداب و رسوم مازندران به برنامه‌های آیین ۲۶ عید ماه اشاره و اظهار کرد: از قهرمانان ورزش‌های سنتی نظیر کشتی لوچو در جشن 26 عَیدِماه استفاده می‌شد و به برنده گاو، گوسفند و یا تکه زمینی داده می‌شد.
وی افزود: شرکت کنندگان با اسب یا هر چهارپایی، خود را به این جشن می‌رساندند و این‌گونه تجمع مازندرانی‌ها، تبلور پیدا می‌کرد.
این پژوهشگر حوزه آداب و رسوم مازندران خاطرنشان کرد: سال طبری از این نقطه آغاز می‌شد اما به دلیل عدم محاسبات دقیق ثانیه‌ها، زمان جشن به عید نوروز رسید که در حال حاضر نیز بر سر اهل قبور رفتن در نوروز از همان گذشته سرچشمه گرفته است.
*پذیرفتن اسلام مازندرانی‌ها با آغوش باز
خلیلی با بیان اینکه مازندرانی‌ها دارای تفکر معادی بودند، افزود: مازندرانی‌ها اسلام را با آغوش باز پذیرفتند و در این مکان، پرستش خدایان متعدد وجود نداشت بلکه تفکر دینی از گذشته، حکمفرما بود.
وی تصریح کرد: در گذشته ایرانیان و زرتشت از پُل، سخن گفته شد که منظور همان صراط است بنابراین معاد و پذیرفتن اسلام با آغوش باز از سوی مردم ایران زمین، امری دور از ذهن نبود.
این پژوهشگر حوزه آداب و رسوم مازندران در پایان با بیان اینکه جشن 26 عَیدِماه از نیاکان باقی مانده و هنوز ادامه دارد ابراز امیدواری کرد ارزش این سنت‌ها، بیش از پیش دانسته شود.
*جشنی برای زنده نگه‌داشتن یاد مردگان
مهدی یزدانی، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان سوادکوه، در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: جشن 26 عَیدِماه، آئینی کهن است که از گذشته دور به‌صورت شفاهی نسل به نسل منتقل گشته است و امروز با نام جشن مردگان معروف است.
وی خاطرنشان کرد: این جشن، به نسبت دیگر مناطق مازندران در سوادکوه و سوادکوه‌شمالی با جدیت و انگیزه مردمی بیشتری پیگیری و برگزار می‌شود.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان سوادکوه گفت: این جشن به‌نوعی زنده نگه‌داشتن یاد مردگان است و با مقایسه‌ای در مراسم‌هایی که برای مردگان برگزار می‌شود، می‌توان متوجه شد که برای عزیزان ازدست‌رفته در سوادکوه به نسبت دیگر شهرستان‌ها پررنگ‌تر است.
این مسئول تصریح کرد: این جشن به معنای پرستش مردگان نیست بلکه یادآوری وزنده نگه‌داشتن یاد مردگان و از دست رفتگان است و قابلیت تبدیل به یک جشنواره قوی در شهرستان برای جذب گردشگر را دارد.
یزدانی در پایان با بیان اینکه جشن 26 عَیدِماه هرساله در سوادکوه برگزار می‌شود، افزود: این مراسم با شیوع ویروس کرونا در سوادکوه و وضیعت قرمز آن در این شهرستان طبق مصوبه ستاد شهرستانی مبارزه با کرونا امسال برگزاری نمی‌شود.
*اسطوره‌ای از جشن‌های کهن و باستانی
در مناطق جلگه‌ای نیز جشن مردگان در آرامگاه‌ها با شکوه خاصی به صورت سنتی برگزار می‌شود و مردم پس از نظافت و پاکیزه کردن آرامگاه‌ها که به دور هم جمع می‌شوند و با قرائت قرآن، فاتحه بر مزار شهدا ، بزرگان، مردگان و عزاداری ، استماع سخنان وعاظ ، علما و سخنرانان مراسم، این روز تاریخی را پاس می‌دارند.
در خاتمه، مراسم با اطعام شرکت‌کنندگان در آیین به پایان می‌رسد، این آیین سنتی و اسطوره‌ای از جشن‌های کهن و باستانی مردم منطقه است که با گذشت زمان همچنان پویا و جاری است و با شکوه خاصی در سطح روستاهای استان مازندران برپا می‌شود.
* آئین‌هایی برای احترام به جان‌فشانی و ظلم‌ستیزی
آئین‌هایی مانند جشن مردگان با حفظ ارزش‌های سنتی ایران و با رنگ‌پذیری از حوادث تاریخی ملی- مذهبی، برحسب ضرورت نیاز و خواست مردم برای احترام به جان‌فشانی درراه سرزمین، ظلم‌ستیزی و گرامی‌داشت یاد کشته‌شدگان، پس از طی قرن‌ها همچنان پابرجا مانده است.
فرهنگ و تاریخ هر ملتی، نه‌فقط در موزه‌ها و کتاب‌های تاریخی بلکه به‌صورت زنده در آئین‌های آن سرزمین قابل‌لمس هستند. بخشی از آگاهی و هویت‌یابی ما متأثر از همین آیین‌هاست و حفظ آن وظیفه‌ای همگانی است.
به گزارش بلاغ، پاسداشت آئین‌های اسطوره‌ای ملی-سنتی که ارتباط تنگاتنگی با اعتقادات و باورهای مردم دارد، شایسته جایگاهی ارزشمند است و ثبت ملی این آئین‌ها می‌تواند گامی در شروع روند احیای آن‌ها باشد.