بر این اساس در اولین سفر استانی رئیس جمهور به استان خوزستان، مسئله آب به عنوان یکی از مهمترین مسائل مردم خوزستان شناسایی و مقرر شد تا با برنامه‌ریزی دقیق به وسیله ساخت و تکمیل اَبرپروژه آبرسانی غدیر، زمینه حل پایدار مشکل آب آشامیدنی خوزستان مهیا شود.
پس از سفر رئیس جمهور، فرآیند طراحی و تکمیل اَبَرپروژه آبرسانی غدیر در دستور کار قرار گرفت و طی مدت زمان 2 ماه زمینه اتمام طراحی پروژه فراهم شد. بر این اساس، به گواهی شرکت مشاور این طرح فرآنید ساخت طرح آبرسانی غدیر به 36 ماه زمان نیاز داشت.
پروژه غدیر ابتدا با ۳ فاز فعالیت خود را آغاز کرد که شامل فاز اول، آبرسانی از قیصریه تا آبادان و خرمشهر؛ فاز دوم، تأمین آب شرب شهرهای اهواز، دشت آزادگان، هویزه و شادگان و فاز سوم از ام‌الدبس تا آبگیر سد دز بود. عملیات اجرایی آن از ۲۶ آذر ۸۷ آغاز شد. طبق گزارش اقتصاد آنلاین، قرار بود کل پروژه در پنج سال و تا پایان دولت وقت به بهره‌برداری برسد اما این مهم محقق نشد و پس از دولت‌های دهم، یازدهم و دوازدهم، حالا قرار است دولت سیزدهم طرح میان‌مدت آن را به بهره‌برداری برساند.
هدف نهایی، آبرسانی به 26 شهر و 1608 روستا
آبرسانی به 26 شهر و 1608 روستای مرکزی، جنوبی و غرب استان خوزستان هدف اصلی این طرح تعیین شده و طبق برنامه قرار است 52 درصد جمعیت استان خوزستان معادل 4.7 میلیون نفر را تحت پوشش بهره‌مندی از آب شرب قرار دهد. این آب از سد دز در ۲۳ کیلومتری شمال شرقی اندیمشک تامین خواهد شد و با اقدامات و پیگیری‌های دولت سیزدهم طی ماه‌های گذشته، روند بهره‌برداری از آن تسریع شده است.
اجرای طرح میان مدت
البته درباره طرح غدیر باید به این نکته هم اشاره کرد که برای تسریع در آبرسانی به خوزستان، فعلا قرار است طرح میان‌مدت آن اجرایی شود.
آن‌طور که عباس صدریان‌فر مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان گفته، «میزان پیشرفت طرح آبرسانی غدیر ۴۹ درصد است و برای تکمیل آن به بیش از ۲۵ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است؛ اما در سفر سال گذشته رئیس‌جمهور و وزیر نیرو به استان خوزستان، دستوری با عنوان اجرای طرح میان‌مدت صادر شد». به گفته او، «برای اجرای این طرح میان‌مدت در حالت عادی، حدود ۳۶ ماه زمان لازم بود اما با تلاش‌های جهادی و شبانه روزی، این طرح در کمتر از یک‌سال به بهره‌برداری خواهد رسید».
یکی از بهترین آب های شرب دنیا
نکته مهم درباره این طرح، کیفیت آب شربی است که از سد دز برای استفاده مردم خوزستان انتقال داده می‌شود. بررسی محققان دانشگاه صنعتی امیرکبیر حاکی از آن است که آب سد دز، یکی از بهترین منابع آب شرب در سطح جهان است و تمامی متغیرهای آن در وضعیت خوب ارزیابی شده است. یک دلیل مهم دیگر این موضوع این است که در بالادست سد دز، هیچ منبع آلوده‌کننده‌ای وجود ندارد و همین موضوع، عامل حفظ کیفیت مطلوب آن خواهد بود.
افتتاح، احتمالا در هفته دولت
صدریان فر این را هم گفته است که «مقرر بود مدتی قبل این طرح افتتاح شود، ولی به دلیل وجود برخی محدودیت‌ها در ظرفیت تولید برای تعدادی از تولیدکنندگان، تجهیزات به موقع به دست ما نرسید». در همین حال قاسم زاده سخنگوی صنعت آب کشور نیز با اشاره به طرح میان مدت پروژه آبرسانی غدیر گفت: این طرح حدود 90 درصد آبی که قرار بود تا افق 1425 تامین شود را تامین خواهد کرد که با اجرای آن مردم خوزستان برای همیشه با خشکسالی و کم آبی خداحافظی خواهند کرد.
معاون سازمان آب و برق خوزستان: اجرای بزرگترین سامانه آبرسانی کشور برای تحقق آرزوی دیرینه مردم خوزستان
دکتر «صابر علی دادی» معاون آبرسانی سازمان آب و برق خوزستان هم درباره این طرح بزرگ ملی توضیحاتی داده است:
* طرح آبرسانی غدیر، آرزوی دیرینه مردم خوزستان بوده که انتظار داشتند 60 سال پس از افتتاح سد دز، از آب شرب آن بهره‌مند شوند و خوشبختانه حالا این آب، به انتهایی‌ترین نقطه استان که آبادان و خرمشهر است هم رسید.
* آب سد دز استانداردهای آب شرب کانادا را که بالاترین استانداردهای جهانی است، دارد و باکیفیت‌ترین آب ممکن در اختیار مردم عزیز خوزستان قرار خواهد گرفت.
* زیرساخت‌های طرح آبرسانی غدیر در سال‌های گذشته آماده شده بود اما کار اصلی که اتصال آب دز به شبکه بود، انجام نشده بود و رئیس جمهور در سفر 5 شهریور سال گذشته به خوزستان دستور دادند که این پروژه اجرایی شود.
* طبق نظر مشاوران برای انجام این کار به 36 ماه زمان نیاز بود اما با توجه به ضرورت تسریع در انجام آن و نیاز مبرم خوزستان به آب به دلیل خشکسالی‌های وسیع، با دستور رئیس‌جمهور و وزیر نیرو مقرر شد با کار جهادی، ظرف یک‌سال پروژه به سرانجام برسد.
* هم اکنون این پروژه به پیشرفت 85 درصدی رسیده و امیدواریم طبق برنامه‌ریزی انجام شده، ظرف همان یک سال اعلام شده و در هفته دولت، این پروژه به بهره‌برداری برسد.
* با بهره‌برداری از طرح غدیر، منابع آبی خوزستان از نظر کمی 100 درصد و از نظر کیفی 50 درصد ارتقا خواهد یافت.
* طرح غدیر با 80 کیلومتر طول و قطر خط 2400 میلی‌متر، بزرگترین سامانه آبرسانی کشور است.
* طبق افق 1425، با تکمیل طرح 26 شهر و 1608 روستای خوزستان از این آب شرب بهره‌مند خواهند شد اما برای تسریع در اجرا، هم‌اکنون در طرح میان‌مدت، این آب به 18 شهر و 500 روستا خواهد رسید. البته زیرساخت‌ها برای کل شهرها و روستاهای مدنظر ایجاد شده است اما باید انشعابات مورد نیاز به ویژه در روستاها ایجاد شود که طبیعتاً زمان‌بر خواهد بود.
تلاش شبانه‌روزی دولت مشکل آب همدان هم حل شد
اَبرپروژه آبرسانی به همدان با همت شبانه‌روزی دولت سیزدهم، وزارت نیرو و بسیج امکانات نیروهای عملیاتی صنعت آب و بدون برجام و FATF به بهره‌برداری رسید و مسئله آب شرب این شهر پس از دو دهه، به صورت پایدار رفع شد.
بر اساس اطلاعات میدانی اَبَرپروژه آبرسانی به شهر همدان، با تکمیل اجزاء این پروژه فرآیند انتقال آب شرب با کیفیت در دستور کار قرار گرفته و مخازن تعبیه شده در مسیر این طرح پر شد. بدین ترتیب طرح عظیم آبرسانی به همدان به بهره‌برداری رسید و مسئله آب شرب این شهر پس از 17 سال به صورت پایدار حل شد.
بر اساس اطلاعات موجود، اَبَرپروژه آبرسانی به همدان یکی از طرح‌های نیمه‌تمامی است که پس از 17 سال به دولت مردمی به ارث رسید. عملیات اجرایی این طرح 140 کیلومتری از سال ۱۳۸۶ آغاز شد اما در سال‌های گذشته به کندی پیش می‌رفت و در هشت سال گذشته نیز به نوعی متوقف شده بود. با توجه به اهمیت سد تالور در تامین آب شرب شهر همدان، پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم این پروژه در فهرست پروژه‌های ویژه فوق اضطراری قرار گرفت.
اَبرپروژه آبرسانی به همدان با همت شبانه‌روزی دولت سیزدهم، وزارت نیرو و بسیج امکانات نیروهای عملیاتی صنعت آب و بدون برجام و FATF به بهره‌برداری رسید و مسئله آب شرب این شهر پس از دو دهه، به صورت پایدار رفع شد. به ثمر رسیدن این کار بزرگ، ثابت کرد؛ آب خوردن مثل مسکن و بسیاری از مشکلات مردم هیچ ربطی به برجام و FATF نداشت و ندارد و فقط همت مسئولان را می‌طلبید که دولت سیزدهم به کار بسته است.
جزئیات فاز نخست آبرسانی به همدان
بر اساس آخرین جزئیات رسمی منتشر شده از پروژه‌های آبرسانی به همدان، اخیرا طرح رینگ آبرسانی شهر همدان به طول 16 و نیم کیلومتر به این پروژه اضافه شده است که بر اساس آن با استفاده از یک خط انتقال آب را به سد آبشینه و تصفیه‌خانه شهید بهشتی متصل می‌کند.
این طرح دارای سه ایستگاه پمپاژ به ارتفاع ۵۷۶ متر است که ایستگاه شماره یک و ۲ هر کدام ۲۲۰ متر و ایستگاه شماره سه، ۱۳۶ متر طول پمپاژ دارد. علاوه بر این، پنج مخزن تعادلی به ظرفیت 145 هزار مترمکعب در طرح جای‌گذاری شده است و ایستگاه مخزن نخست پنج هزار مترمکعب، مخزن شماره ۲ و ۳ هر کدام ۱۰ هزار مترمکعب، مخزن شماره ۴ حدود ۳۰ هزار مترمکعب و ایستگاه تصفیه‌خانه به ۲ مخزن ۳۰ هزار مترمکعبی، و یک مخزن 30 هزار مترمکعبی در سطح شهر همدان آب را انتقال می‌دهند.
لازم به ذکر است، وظیفه پمپاژ آب در سه ایستگاه تعبیه شده، طی فاز نخست توسط هفت الکتروموتور انجام شده و 600 لیتر آب در ثانیه برای مردم همدان تامین و روانه خطوط انتقال به قطر یک متر و 20 سانتی‌متر و یک متر و 60 سانتی‌متر می‌شود.
نکته قابل توجه در رینگ آبرسانی، به همدان فعالیت همزمان تامین تجهیزات و طراحی است که سبب می‌شود خط لوله به قطر 70 سانتی متر از جنس چدن داکتایل، کمتر از یک ماه به بهره‌برداری برسد. لازم به ذکر است، بر اساس جزئیات فنی، این پروژه در زمان نرمال شش ماه زمان نیاز دارد اما با بسیج نیروهای عملیاتی و افزایش تعداد جبهه‌های کاری به عدد 12 شاهد تکمیل یک ماهه این پروژه بوده‌ایم.
عمل به وعده دولت سیزدهم
گفتنی است، 29 مردادماه سال جاری بود که علی‌اکبر محرابیان؛ وزیر نیرو در بازدید از پروژه آبرسانی به همدان از بسیج امکانات و اعتبارات برای تکمیل این پروژه خبر داد و تاکید کرد: فاز یک اَبَرپروژه آبرسانی شرب به همدان می‌تواند مسئله آب این شهر را مرتفع کرده و تلاش می‌کنیم طی دو تا سه هفته آتی این طرح را به بهره‌برداری برسانیم. بر این اساس 22 شهریور ماه سال 1401، این پروژه عظیم به بهره‌برداری رسید و این وعده دولت سیزدهم نیز محقق شد.
در همین رابطه، سید سجاد حسینی؛ کارشناس مدیریت منابع آب اظهارداشت: مردم همدان به واسطه اینکه تنها یک منبع یعنی سد اکباتان را برای تامین منابع آب شرب داشتند در دو دهه اخیر و به ویژه در سال جاری با مشکل آب شرب مواجه می‌شدند.
وی اظهار داشت: با توجه به موارد ذکر شده، با بهره‌برداری از پروژه آبرسانی به همدان شاهد حل این مشکل بزرگ هستیم و مردم همدان به صورت بلندمدت دیگر با مشکل آب شرب مواجه نمی‌شوند.
همچنین ناصر علیزاده هوشیار؛ مشاور مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در گفت‌وگو ضمن اشاره به بهره‌برداری از اَبَرپروژه آبرسانی به همدان گفت: شهر همدان در سال‌های اخیر هیچ سامانه رینگ آبرسانی نداشت اما با تلاش جهادی نیروهای عملیاتی صنعت آب کشور و تاکید وزیر نیرو، سامانه رینگ 16 و نیم کیلومتری همدان که از خط لوله 700 از نوع چدن داکتایل نیز برنامه‌ریزی شد و به اتمام رسید. اَبَرپروژه آبرسانی همدان 17 سال روی زمین مانده بود و با تاکید دولت سیزدهم مبنی بر تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام، به اتمام رسید و مشکل آب همدان در بلندمدت رفع شد.
همچنین علیرضا الماسوندی؛ معاون تلفیق و تنظیم‌گری شرکت مدیریت منابع آب ایران تصریح کرد: همزمان با تکمیل پروژه آبرسانی به همدان، تکمیل سامانه آبرسانی این شهر نیز در قالب یک رینگ ۱۶ و نیم کیلومتری در دستور کار قرار گرفت که رکوردهای بی‌نظیری از فعالیت اجرایی در این بخش به ثبت رسید.
همچنین به گزارش خبرگزاری مهر، ظهور ادبیات تنش آبی در دولت قبل یک پرونده جدید به اصطلاح علمی را در ادبیات مدیریت منابع آب کشور باز کرد. بر این اساس نظریه‌پردازهای رسانه‌ای دولت روحانی با طرح مسئله تنش آبی موضوع محدودیت منابع آب با محوریت آب شرب را به مسائل آب و هوایی و اقلیمی گره زدند و حل این مسئله را منوط به آمارهای خارج از دسترس نظیر میزان بارش کردند و از سوی دیگر مسئله سازگاری با شرایط تنش آبی و کمبود منابع آبی را طرح کردند.
این تغییر ادبیات در حوزه منابع آب در حالی به پیش می‌رفت که مطابق منابع بین‌المللی موجود در حوزه مدیریت منابع آب، تنش آبی به جای اینکه یک مسئله مرتبط با پدیده‌های اقلیمی باشد، یک مسئله مدیریت است که در قالب استقرار سیاست‌های توسعه عرضه و مدیریت تقاضا قابل حل است.
به معنای ساده‌تر، ناترازی میان منابع و مصارف آب در هر منطقه مطابق هر مشترک تعریف اساسی تنش آبی است و این مسئله به وسیله صرفه‌جویی در مصرف و توسعه زیرساخت به منظور بهبود شرایط منابع حل شدنی است.
دولت سیزدهم به دنبال رفع تنش آبی
با توجه به ارائه معنای واقعی پدیده تنش آبی، دولت سیزدهم برخلاف دولت قبل به جای گره زدن حل موضوع به میزان بارش علاوه بر اعمال سیاست‌های مدیریت مصرف به سوی استقرار زیرساخت‌های متنوع برای رسیدن به پایان تنش آبی اقدام کرد.
در همین راستا یکی از شهرهایی که به طور گسترده در دو دهه گذشته با تنش آبی مواجه بوده، همدان بود. نکته قابل توجه اینکه در طی ۲۰ سال گذشته اَبرپروژه آبرسانی به همدان در دستور کار قرار داشت اما به واسطه ترک‌فعل صورت گرفته در دولت‌های قبل این پروژه ۱۷ سال به صورت ناتمام با پیشرفت کمتر از ۳۰ درصد رها شده بود.
بر این اساس، با روی کار آمدن دولت سیزدهم و تلاش برای حل مسئله تنش آبی، مسئله همدان با تسریع در دو پروژه بزرگ در قالب اَبَر طرح آبرسانی در دستور کار قرار گرفت. بر این اساس با گذشت یک سال از فعالیت دولت سیزدهم، هم‌اکنون این پروژه بزرگ به صورت کامل در فاز اول به بهره‌برداری رسید و ۶۰۰ لیتر آب شرب بهداشتی با کیفیت در هر ثانیه روانه همدان می‌شود. با تکمیل اَبَرپروژه آبرسانی همدان مسئله آب شرب این شهر به صورت پایدار پس از دو دهه حل خواهد شد.
خداحافظی با تنش آبی در 100 شهر طی یک سال اخیر
به استناد آخرین جزئیات ارائه شده از متولیان صنعت آب کشور، در سال 1400 بیش از 800 پروژه اضطراری در 300 شهر کشور تعریف و در قالب، اصلاح شبکه آب شرب، افزایش حجم ذخیره‌سازی با احداث مخازن جدید، حفر و تجهیز منابع زیرزمینی باکیفیت، و طرح‌های نمک‌زدایی و انتقال آب از دریا به سرانجام رسید.
بر مبنای این اطلاعات، تنها در یک‌سال گذشته مسئله تنش آبی در 100 شهر کشور به طور بلندمدت حل شده است که از جمله این شهرها می‌توان به 26 شهر استان خوزستان، همدان و شهرکرد اشاره کرد.
علاوه بر شهرهای کشور، پروژه‌های توسعه زیرساخت آبرسانی روستایی نیز در دستور کار قرار گرفته و دولت طی چهار سال تامین آب شرب برای 10 هزار روستا را هدف گرفته است.
بر این مبنا در سال 1400 شاهد تامین زیرساخت آبریانی برای 1300 روستا در کشور بودیم که جمعیت یک میلیون و 200 هزار نفر را پوشش می‌دهد.
در همین راستا، سعید فتح‌اللهی، کارشناس حوزه منابع آب کشور با اشاره به مسئله رفع تنش آبی گفت: «تنش آبی در سال‌های گذشته وارد ادبیات مدیریتی ما شد و متاسفانه بسیاری از متولیان آب با استفاده از تنش آبی در توسعه زیرساخت آبرسانی کوتاهی کردند.»
این کارشناس مدیریت منابع آب گفت: «خوشبختانه در یک‌سال گذشته مدیریت منابع آب در کشور دچار تغییر ریل سیاست‌گذاری شده و در حال حاضر شاهد رفع سریالی مسئله آب شرب در شهرها و روستاها هستیم».
بر اساس این گزارش، تابستان سال گذشته همزمان با شروع فعالیت دولت سیزدهم 300 شهر کشور با مسئله تنش آبی دست و پنجه نرم می‌کردند. به معنای دیگر میزان منابع آب تامین شده برای این شهرها تناسبی با مصارف موجود نداشت و در اصطلاح فنی، 300 شهر کشور دچار ناترازی منابع و مصارف آب شرب شده بودند.
بر این مبنا با توجه به اینکه کمتر از هشت درصد آب کشور در بخش شرب مصرف می‌شود، میزان اثر کاهش بارندگی روی منابع آب شرب کم بوده و عمده دلیل شکل‌گیری تنش آبی شرب به مسئله زیرساخت‌های آبرسانی باز‌می‌گردد.
با توجه به مسئله ذکر شده، از ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم، مسئله رصد و پایش وضعیت آب شرب شهرهای کشور با تاسیس قرارگاهی مورد توجه جدی قرار گرفت.
وضعیت شهرهای کشور که دارای ناترازی منابع و مصارف هستند در 3 بخش زرد، نارنجی و قرمز رده‌بندی می‌شود. بر این مبنا، شهرهای وضعیت زرد به شهرهایی اطلاق می‌شود که میزان کمبود منابع آبی نسبت به مصارف کمتر از 10 درصد است. در این شهرها راهکار با فعالیت‌های نرم‌افزاری مدیریت مصرف مورد توجه قرار گرفته و مسئله از این طریق حل می‌شود.
در شهرهای دارای وضعیت نارنجی که میزان ناترازی منابع و مصارف بین 10 تا 20 درصد است، علاوه بر پروژه‌های نرم‌افزاری، طرح‌های اضطراری نیز در دستور کار قرار می‌گیرد و در نهایت در شهرهای دارای وضعیت قرمزی که ناترازی آن‌ها بیشتر از 20 درصد است، میزان کمبود آب شرب با مدیریت مصرف، اجرای پروژه‌های اضطراری و طرح‌های آبرسانی در دستور کار است.
بر اساس برنامه ارائه شده توسط دولت سیزدهم در وزارت نیرو، برنامه رفع تنش آبی شهرهای کشور در چهار سال آتی با تمرکز بر مدیریت مصرف و توسعه زیرساخت‌های آبرسانی در دستور کار قرار گرفته است.