به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «بلاغ» با فرا رسیدن سالروز شهادت رئیس مکتب تشیع، حضرت امام جعفر صادق علیه‌السلام، فرصتی فراهم آمده تا بار دیگر به ابعاد مختلف سیره علمی، اجتماعی و فکری آن حضرت پرداخته شود.
مذهب جعفری حاصل جهاد علمی امام صادق (ع)
حجت‌الاسلام سیف‌الله محسنی کارشناس دینی به‌مناسبت سالروز شهادت رئیس مذهب شیعه، امام جعفر صادق علیهم‌السلام، در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی بلاغ، به شخصیت برجسته و منحصر به‌فرد این امام همام تأکید کرد و به بررسی ابعاد مختلف زندگی این شخصیت والا پرداخت. ایشان همچنین بر اهمیت اجرایی کردن سیره زندگی حضرت توصیه‌هایی مطرح کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا به شیعه دوازده‌امامی، شیعه جعفری گفته می‌شود، اظهار داشت: این مسئله نیاز به یک مقدمه دارد و آن هم اینکه وقتی حکومت و خلافت از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام گرفته شد و غیر اهل‌بیت بر حکومت دست یافتند، اجازه نشر معارف الهی را آنچنان که باید و شاید ندادند. در زمان حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام حتی زمانی که ایشان خلیفه بودند، فرصت پیدا نکردند برای نشر معارف اهل‌بیت، هرچند تلاش‌های زیادی شد، اما آن حکومت اجازه نمی‌داد.
این کارشناس مذهبی تصریح کرد: از زمان امام حسن تا امام سجاد علیهم‌السلام، شما می‌بینید که بنی‌امیه حاکمند؛ بنی‌امیه‌ای که دشمن ریشه‌ای و خونی اهل‌بیت بودند، اجازه نمی‌دادند این معارف نشر پیدا کند. از زمان امام باقر علیه‌السلام، با تضعیف بنی‌امیه و تلاش‌های بنی‌عباس و برخی شیعیان و همراهان آنان برای گرفتن حکومت، فضایی ایجاد شد که ائمه طاهرین، یعنی امام باقر و امام صادق علیهم‌السلام، توانستند به نشر فرهنگ اهل‌بیت بپردازند.
محسنی با اشاره به گستردگی فعالیت‌های علمی امام صادق (ع) گفت: در زمان امام صادق علیه‌السلام این فرصت به‌وجود آمد و ایشان از این فرصت به احسن وجه استفاده کردند. برای تبیین فرهنگ الهی و آنچه که حضرت رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله برایش آمده بودند، اقدامات متعددی را آغاز کردند. در آن زمان به‌واسطه گسترش قلمرو حکومت اسلامی و کشورگشایی‌ها، فرهنگ‌های مختلف به هم آمیخته شده بود. جریان‌های فکری برگرفته از مسیحیت، یهودیت، زرتشتی‌گری، فرهنگ‌های الحادی و فلسفی وارد فرهنگ اسلامی شده بود، چیزی غیر از فرهنگ الهی در حال نشر بود.
وی تأکید کرد: در این شرایط، نیاز به جهاد عظیمی بود. امام صادق علیه‌السلام یک فرهنگ جهادی بزرگ به‌وجود آوردند که آن جهاد علمی بود. ایشان با تربیت شاگردان متعدد، که بنابر قولی بالغ بر ۴۰۰۰ نفر بودند، از جمله ابوحنیفه و دیگر علمای اهل سنت که گرچه بعدها مخالف شدند ولی در ابتدا شاگرد ایشان بودند، در مقابل این فرهنگ‌های غیر الهی ایستادند. این جهاد علمی تا پایان عمر شریفشان و تا زمان شهادت ادامه داشت، هرچند در اواخر عمرشان محصور شدند توسط بنی‌عباس.
این کارشناس دینی خاطرنشان کرد: جو سیاسی هم بر علیه ایشان بود. بنی‌عباس به نام اهل‌بیت قیام کردند، به نام نسبتی که با حضرت رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله داشتند، قیام کردند. اصلاً پرچم‌شان، پرچم «یالثارات‌الحسین» بود، اما ایده‌شان ایده سلطنت بود نه خلافت الهی. در اینجا امام صادق علیه‌السلام با جهاد تبیین، امامت و ولایت را تبیین می‌فرمایند و دست بنی‌عباس را رو می‌کنند که شما برای خدا قیام نکردید بلکه برای خودتان و حکومت‌تان قیام کردید.
محسنی درباره ویژگی‌های مذهب جعفری گفت: اگر بخواهیم شاخصه‌های مذهب جعفری و شیعه جعفری را بشناسیم، سه شاخصه اصلی دارد. اول، اعتقادات که همان اصول دین است: توحید، نبوت، امامت، عدل و معاد. نخ تسبیح این‌ها امامت و ولایت است. امام صادق علیه‌السلام نپذیرفتن ولایت طاغوت و پذیرفتن ولایت اهل‌بیت را شرح و نشر دادند.
وی افزود: دوم، عبادات؛ نخ تسبیح عبادات، نماز است. شما ببینید حضرت امام صادق علیه‌السلام در وصیت آخرشان، همه اهل‌بیت و فامیل را جمع می‌کنند و می‌فرمایند «وصیت من به شما این است که کسی که نماز را سبک بشمارد، شفاعت ما شامل حال او نمی‌شود» نمی‌فرمایند «نماز نخواند، بلکه می‌فرمایند نماز را سبک نشمارد. این خیلی مهم است»
این کارشناس مذهبی ادامه داد: سوم، اخلاقیات. امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند «لا دین لمن لا انصاف له»، یعنی کسی که انصاف ندارد دین ندارد. چرا؟ چون انصاف نخ تسبیح اخلاقیات است. منصف بودن، یک‌طرفه قضاوت نکردن، قضاوت نکردن بدون علم، این‌ها جزء پایه‌های اخلاق در مکتب اهل‌بیت است.
محسنی در پایان گفت: این‌ها چیزهایی است که ما باید از مکتب امام صادق علیه‌السلام یاد بگیریم. البته شاخصه‌های مذهب جعفری یعنی امامت که نخ تسبیح اعتقادات است، نماز که نخ تسبیح عبادات است و انصاف که نخ تسبیح اخلاقیات است، نیاز به تشریح بیشتری دارد که ان‌شاءالله در جای دیگری بتوانیم مفصل‌تر به آن‌ها بپردازیم.
مکتب امام صادق (ع)، جوان‌گرایی مؤثر را اصل ناگزیر می‌دانست
حجت‌الاسلام محسن قبادیان کارشناس دینی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی بلاغ، با اشاره به جایگاه جوانان در منظومه فکری و عملی امام جعفر صادق علیه‌السلام، جوان‌گرایی را یکی از اصول ناگزیر در مکتب آن امام همام دانست و تاکید کرد: در سیره امام صادق علیه‌السلام و منظومه فکری ایشان، یکی از عناصر مهم اجتماعی، جوانان معرفی شده‌اند؛ به نحوی که اگر روایات رسیده از ناحیه آن حضرت را دسته‌بندی کنیم، می‌توان یک فصل جامع و مانع در حوزه اهمیت جوانان، هویت جوانان، تربیت جوانان، نقش جوانان، حرکت جوانان، تعامل با جوانان و تدبیر عدم آسیب‌پذیری جوانان را به‌عنوان سرفصل به رشته تحریر درآورد.
وی افزود: به عنوان مثال، امام صادق علیه‌السلام به مؤمن طاق که از اصحاب خاص ایشان و مبلغ منظومه فکری-عقیدتی آن حضرت است، سفارش می‌فرمایند «جوانان را دریاب» این سفارش، بیانگر اهمیت جوانان در جامعه از نگاه رئیس مکتب تشیع است. سپس حضرت فرمودند چراکه آنان به نیکی و خیر از دیگران پیش‌تازترند.” اینجا هویت جوانی را تبیین فرموده‌اند و اثرگذاری جوانان برای شکل‌گیری یک جامعه ایده‌آل و مطلوب را متذکر می‌شوند.
این کارشناس دینی اظهار داشت: در حوزه تعامل با جوانان نیز، هشام بن حکم از شاگردان و اصحاب خاص حضرت است که روایات بسیاری را از وجود نورانی ایشان به جامعه آن زمان و دوره‌های بعد رسانده است. همچنین به‌عنوان نماینده و مبلغ منظومه فکری رهبر شیعیان، به مناظره با مخالفان حضرت در نقاط مختلف ممالک اسلامی سفر کرده است. دعای امام درباره او چنین است که «تا وقتی با زبانش به اهل‌بیت یاری می‌رساند، مؤید به روح‌القدس خواهد بود» و این مرتبه‌ای بزرگ است که کسی جز مخلصون بدان نائل نمی‌شوند.
قبادیان با اشاره به تاکید امام صادق علیه‌السلام بر صیانت فکری و عقیدتی جوانان گفت: یکی از حوزه‌های مورد تاکید جعفر بن محمد علیه‌السلام، مراقبت از اندیشه جوانان در مقابل مکاتب و نحله‌های انحرافی‌ست. به‌عنوان نمونه، حضرت می‌فرمایند «بر جوانانتان از غلات برحذر باشید که آن‌ها را به فساد نکشانند؛ زیرا غلات پست‌ترین خلق خدا هستند، اینان عظمت خداى را کوچک مى‌کنند و ادعای ربوبیت و خدایى را برای بندگان او قائل هستند»
وی ادامه داد: در جای دیگری نیز فرمودند «جوانان را دریابید! به آنان حدیث و دین بیاموزید، پیش از آن‌که مرجئه بر شما پیشى گیرند» این بیان، نشان‌دهنده اهمیت حفظ و تربیت نسل جوان در منظومه فکری و تربیتی امام صادق علیه‌السلام است.
این کارشناس دینی در پایان با اشاره به هم‌سویی این نگرش با اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی گفت: اهمیت حفظ جوانان در مکتب فکری و عملی امام صادق علیه‌السلام مسلم است بنابراین از همین‌جا باید اشاره‌ای داشته باشیم به منظومه فکری رهبر معظم انقلاب که از ابتدا انس با جوانان داشته و دارند. ایشان به جوانان اروپا نامه سرگشاده می‌نویسند، در بیانیه گام دوم انقلاب، الگوی جوان مؤمن، متعهد و انقلابی را معرفی می‌کنند و پیش‌تر نیز نسبت به تهاجم و شبیخون فرهنگی هشدار داده‌اند و آینده را از آن جوانان می‌دانند.
به گزارش بلاغ؛ آن‌گونه که از منظومه فکری امام صادق علیه‌السلام برداشت می‌شود، توجه به جوانان نه‌تنها یک دغدغه تربیتی، بلکه راهبردی راهبردی برای صیانت از دین، گسترش معارف الهی و ساخت تمدن اسلامی بوده است. این اندیشه راهبردی، امروزه نیز به‌روشنی در نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی جلوه‌گر است؛ نگاهی که جوان را محور تحول، موتور پیشرفت، و سرمایه انسانی بی‌بدیل برای آینده کشور و امت اسلامی می‌داند.
بی‌تردید، بازخوانی اندیشه امام صادق علیه‌السلام در حوزه جوان‌گرایی، می‌تواند چراغ راهی باشد برای همه نهادهای تربیتی، علمی، فرهنگی و حوزوی تا با بهره‌گیری از ظرفیت نسل جوان، زمینه‌ساز تحقق جامعه‌ای متعالی و مبتنی بر ارزش‌های ناب اهل‌بیت علیهم‌السلام باشند.
گزارش: پویان حمیدی
انتهای خبر/