مازندرانی‌ ها از یکی دو هفته پیش از نوروز به استقبال نوروز می‌ روند و با خانه تکانی خبر از بهار و نو شدن زندگی می‌ دهند و به طور کلی جنب و جوشی در میان مردم پدیدار می‌ شود.

مردم شرق مازندران در شهر‌های بهشهر و گلوگاه، نکا، خلیل شهر و رستمکلا در نوروز به خانه تکانی، سبزه ریختن، خرید لباس نو، نوروز خوانی، پخت انواع شیرینی، عیدی دادن و دید و بازدید نوروزی پرداخته و با ایجاد فضایی شاد برای خود و خانواده به سراغ سالی نو می‌ روند.

خوردن سبزی پلو ماهی در شب عید از دیگر آداب و رسومی است که در شرق مازندران و در شهر‌های بهشهر، نکا و گلوگاه متداول است و مردم این دیار درشب عید سعی دارند که سبزی پلو با ماهی میل کنند تا سبزی برنج که نشان از سبزی و طراوات است در کنار ماهی که نشان از روشنی و جنب و جوش است میل شده و اولین غذای سال نو را با نشانه‌ های خوب خدا آغاز کنند و شکرگزار نعمت‌ های بیکران خداوند باشند.

نوید دهندگان بهار در کوچه پس کوچه‌ های مازندران

نوروز خوانان معمولا پانزده روز قبل از فرا رسیدن عید نوروز به داخل روستا‌ها می‌آیند و با خواندن اشعار در مدح امامان ترانه‌های محلی، طلیعه سال نو را به آنان مژده می‌دهند.

نوروز خوانان چند نفر هستند که یک نفر اشعار را می‌ خواند، یک نفر ساز می‌زند، نفر دیگر که به آن کوله کش (بارکش) می‌گویند به در خانه‌ های مردم می‌رود و آمدن بهار را به صاحبخانه نوید می‌ دهد.

صاحب خانه نیز با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ‌های محلی از نوروز خوان‌ ها پذیرایی می‌ کند.

نوروزخوان یا همان کسی که اشعار وصف طبیعت و زیبایی‌ های بهار را می‌ خواند پیشاپیش گروه حرکت می‌کند.

سید جلال محمدی سرپرست گروه موسیقی آوای تبری در این باره گفت: نوازندگان آلات موسیقی طبل، دهل و سورنا و فردی با چوبدست و خورچین از همراهان این گروه آیینی هستند.

وی افزود: نوروزخوانان هنگام ورود به منزل افراد اشعاری در وصف و دعای صاحبخانه می‌ خواند و برای او و خانواده اش سالی پربرکت را طلب می‌ کند.

محمدی گفت: صاحب خانه نیز از باب تشکر و قدردانی از نوروزخوانان هدایایی نظیر نان، غذا و انعام در داخل خورچین آنان می‌ گذارد.

محمد حسن پور کارشناسان از حوزه میراث فرهنگی مازندران گفت: سابقه آیین سنتی نوروزخوانی به دوران قبل از اسلام باز می‌گردد.

وی افزود: از اواسط اسفند ماه نوروزخوانان با حضور در معابر شهر‌ها و روستا‌ها با اشعار مازندرانی و فارسی فصل بهار و زیبایی هایش را توصیف می‌ کنند.

آغاز سال نو و ورود مادرمه به خانه

هنگام تحویل سال افراد خانواده دور سفره هفت سین که با ظرافت و سلیقه خانم خانه چیده شده می‌نشینند و در حالی که پدر خانواده دعای تحویل می‌خواند منتظر سال نو می‌ شوند.

در گذشته که امکانات ارتباطی مانند رادیو و تلویزیون نبود با تیراندازی یا گفتن اذان سال جدید را به همه اعلام می‌کردند.

بعد از این که سال نو شد کسی که به عنوان مادرمه انتخاب شد با مجمعی که در آن قرآن، آیینه، آب، سبزه و شاخه‌ های سبز جوان قرار دارد وارد خانه می‌ شود.

چهارگوشه اتاق‌ ها را آب می‌پاشد قرآن را کنار سفره هفت سین می‌ گذارد و شاخه‌ های سبز (درخت آلوچه) را به این نیت که سال سرسبز و خوش و خرمی برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آویزان یا روی طاقچه اتاق می‌ گذارد.

در این روز مادر خانه، غذای عید، سبزی پلو با مرغ یا گوشت درست می‌ کند و علاوه بر آن غذایی به عنوان خیرات برای اموات می‌ پزند و بین مردم پخش می‌ کنند.

در غروب شب اول سال به این اعتقاد که چراغ خانه آن‌ ها همیشه روشن و نورانی باشد، به سر در خانه‌ها شمع یا شعله آتش آویزان می‌ کنند.

خانم قاسمی یکی از اهالی روستای سوته ساری گفت: هر ساله همسرش با قرآن یک نفر از اهالی خانه را به عنوان شگون انتخاب می‌ کند و به این شخص مازندرانی‌ ها مادرمه می‌گویند.

وی افزود: مادرمه سنتی است که مادربزرگ‌ های ما هم آن را اجرا می‌ کردند و هنوز در شهر‌ها و روستا‌های مازندران اجرا می‌ شود.

طوبی اوصانلو مسئول واحد مردم شناسی و میراث معنوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران نیز با بیان اینکه برای اعلام سال تحویل از شلیک گلوله و خواندن اذان استفاده می‌ کنند، گفت: مادرمه اولین فردی که وارد خانه بعد از تحویل سال می‌شود درآیین سنتی مازنی‌ ها می‌ گویند برکت را به همراه گل سبزه، آب و آیینه به نشانه میمنت، برکت و خوشبختی به داخل خانه می‌ آورد.

وی افزود: مارمه یکی از زیباترین رسم‌ های بجا مانده از دوران باستان است که در بسیاری از اقوام ایرانی منسوخ شده است، ولی در بین مردم مازندران و استان‌ های گیلان، گلستان و سمنان این رسم هنوز پابرجا است.

اوصانلو با بیان اینکه بزرگان فامیل برای عیدی به بچه ها، تخم مرغ رنگی پخته می‌ دهند، گفت: بچه‌ ها با تخم مرغ‌ های عیدی خود بازی مرغنه جنگی راه می‌ انداختند و هر کدام برنده می‌شدند سر تخم مرغ را با انگشت سبابه و شصت سر آن با ضربه ترک می‌ خورد.

آغوزکا، بازی اصیل مردم مازندران در عید نوروز

در ایام عید، بازی‌ های محلی جذابی هم برگزار می‌شود، بازی‌هایی که اعضای فامیل پس از دید و بازدید آن را انجام می‌دهند.

چلیک مارکا: بازیکنان به دو گروه تقسیم می‌شوند، برای بازی دو تکه چوب یا چلیک و چوب بزرگ یا مارکا نیاز دارند، ابتدا گروه اول، چوب کوچک را روی گودالی قرار می‌دهند سپس با چوب بزرگ به زیر چوب کوچک کی زنند و آن را به طرف بالا پرت می‌کنند.

چوب هر یک از بازیکنان که مسافت بیشتری را طی کند، آن گروه برنده می‌شود و افراد بازنده باید به برندگان سواری بدهند.

رزین کا: رزین وسیله چوبی به شکل Y است که تکه نوار لاستیکی به دو سر انتهای چوب بسته می‌ شود، بازیکن با گذاشتن سنگ لای لاستیک و کشیدن آن به طرف عقب سنگ را پرتاب می‌ کند و به هدف می‌ زنند.

آغوزکا یا گردو بازی: بازیکنان گردو‌ها را دو به دو روی یکدیگر چیده و هر یک به نوبت با گردویی به نام کل یا تیره گردوی بزرگ‌ تر به گردو‌ها می‌ زنند.

اگر نفر اول به گردو‌ها زد و آن‌ها را انداخت فعلا برنده محسوب می‌ شود و بقیه بازیکنان باید به تیره او بزنند هر کسی موفق شد صاحب همه گردو‌ها می‌ شود، در غیر این صورت نفر اول همه گردو‌ها را جمع می‌ کند.
پخت شیرینی‌ های خانگی با هنر دستان بانوان روستایی

پخت شیرینی‌ های خانگی در ایام پایان سال سنتی قدیمی در میان بانوان مازندرانی است و این روز‌ها بانوان در آشپزخانه خود انواع شیرینی سنتی ویژه عید مثل پشت زیک، آغوزنون، رشته به رشته، آب دندون، آغوزحلوا، باردونه و کماج را برای پذیرایی از مهمانان آماده می‌کنند.

رسم شیرینی پزان از دیگر سنت‌ های مردم مازندران قبل از آغاز سال نو است که از گذشته تا کنون هنوز پا برجا است.

بانوان بصورت گروهی به پختن آغوزکنا (گردویی)، دختر دونه، آب دندون، قطاب، شیرینی نخودی، حلوای نخودی از شیرینی‌های مرسومی است که برای سفره عید تدارک می‌بینند.

آداب و رسوم مردم مازندران قبل از فرا رسیدن عید نوروز اجرا می‌شود و تا پایان ایام عید ادامه دارد، آداب و رسومی که علاوه بر ادادمه راه گذشتگان و اجدادمان، همبستگی و همدلی را بین مردم و اقوام بیشتر می‌ کند.