جنبش فرهنگی در دوران امامت امام جعفرصادق (ع)

عصر امام صادق (ع)، عصر جنبش فرهنگی و فکری و برخورد فرق و مذاهب گوناگون بود. پس از زمان رسول خدا دیگر چنین فرصتی پیش نیامده بود تا معارف اصیل اسلامی ترویج گردد، بخصوص که قانون منع حدیث و فشار حُکّام اموی باعث تشدید این وضع شده بود. لذا خلأ بزرگی در جامعه آن روز که تشنة هرگونه علم و دانش و معرفت بود، به چشم می خورد.

امام صادق با توجه به فرصت مناسب سیاسی و نیاز شدید جامعه، دنباله نهضت علمی و فرهنگی پدرش را گرفت و حوزه وسیع علمی و دانشگاه بزرگی به وجود آورد و در رشته های مختلف علمی و نقلی شاگردان بزرگی تربیت کرد. شاگردانی چون: هشام بن حکم، مفضل بن عمر کوفی جعفی، محمد بن مسلم ثقفی، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، مؤمن طاق، جابر بن حیان و . . . . تعداد شاگردان امام را تا چهار هزار نفر نوشته اند. ابوحنیفه رئیس یکی از چهار فرقه اهل سنت مدتی شاگرد ایشان بود و خودش به این موضوع افتخار کرده است.

امام جعفر صادق (ع) از فرصت های گوناگونی برای دفاع از دین و حقانیت تشیع و نشر معارف صحیح اسلام استفاده می برد. مناظرات زیادی نیز در همین موضوعات میان ایشان و سران فرقه های گوناگون انجام پذیرفت که طی آنها با استدلال های متین و استوار، پوچی عقاید آنها و برتری اسلام ثابت می شد.

*امام صادق (ع) احیاگر اسلام ناب

مدیرکل تبلیغات اسلامی مازندران گفت: امروز عزت و عظمت ما در گرو پیروی از سبک و سیره زندگانی اهل بیت (ع) است و با همین سیره و منش باید چهره واقعی اسلام ناب را به جهان عرضه کنیم.

حجت‌الاسلام ناصر شکریان‌امیری با اشاره به سالروز  شهادت ششمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت امام جعفر صادق (ع)، اظهار  کرد: دوران امام جعفر صادق (ع) دوران بسیار سخت و در شرایط بسیار حساسی قرار داشت و جزء پر آشوب ترین دوران های سیاسی تاریخ اسلام بود و ایشان در این شرایط با تربیت شاگردان بسیار و برجسته توانست خدمات بسیار ارزنده ای برای اسلام و مسلمانان فراهم کند.

وی در ادامه با اشاره به تلاش‌ها و فعالیت‌های علمی و عقیدتی امام جعفر صادق (ع)، افزود: دوران حیات امام جعفر صادق (ع) با تمامی مشکلات و ظلم و ستم‌های دوران بنی‌امیه و بنی‌عباس و وجود مکاتب و ایدئولوژی‌های متعدد جزء دوران شکوفایی مذهب شیعه بود و این به خاطر تلاش‌ها، مجاهدت‌های علمی و عقیدتی امام جعفر صادق (ع) شکل گرفت.

عضو شورای فرهنگ عمومی مازندران در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ظلم و خفقان بنی‌امیه و بنی عباس در دوران حیات امام ششم شیعیان امام جعفر صادق (ع)، تصریح کرد: ارزشمندترین و مهم‌ترین اقدام امام جعفر صادق (ع) نشر معارف اصیل اسلامی و اسلام ناب بود و تربیت شخصیت‌های علمی برای ترویج اسلام ناب جزء ابتکارات ایشان بود.

مدیرکل تبلیغات اسلامی مازندران در ادامه به کادر سازی بسیار عالمانه امام جعفر صادق (ع) در طول حیات عمر با برکت‌شان اشاره و تاکید کرد:  دوره زندگانی و امامت امام صادق(ع) عصر طلایی حدیث شیعه است و همه وظیفه داریم در مناسبت های مختلف با سیره و زندگانی ائمه معصومین(ع) بیشتر آشنا شویم و امروز هم علم آموزی و تحقیق و پژوهش در حوزه‌های دینی و اسلامی امری ضروری برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی است.

شکریان‌امیری امام صادق (ع) را احیاء گر اسلام ناب دانست و خاطر نشان کرد: اقدامات امام جعفر صادق (ع) تقویت کننده مذهب تشیع و پایه گذار نهضت‌های علمی و فرهنگی بود و امروز دانشگاه عظیم جعفری مرهون مجاهدت‌های آن امام همام است.

وی به مناظرات علمی و ایمانی امام جعفر صادق (ع) اشاره و اظهار داشت: امروز افزایش سطح علمی مسلمانان و رسیدن به قله‌های پیشرفت و توسعه نتیجه مجاهدت‌های اهل بیت (ع) به ویژه امام صادق (ع) است و با این علم آموزی‌ها و کارهای تحقیقاتی و پژوهشی می‌توان به شرایط بهتری هم دست یافت و در مقابل مکتب‌های دروغین و عرفان‌های کاذب ایستاد.

مدیرکل تبلیغات اسلامی مازندران به برخی ویژگی‌های منحصر امام جعفر صادق (ع) مانند شجاعت، سخاوت، عبادت، کرامت و …. اشاره و بیان کرد: امروز عزت و عظمت ما در گرو پیروی از سبک و سیره زندگانی اهل بیت (ع) است و با همین سیره و منش باید چهره واقعی اسلام ناب را به جهان عرضه کنیم و جمهوری اسلامی با تاسی از فرهنگ اسلام ناب و سیره و منش اهل بیت (ع) امروز در مسیر تمدن نوین اسلامی و تحول گام بر می‌دارد.

*تربیت ۴ هزار شاگرد

کارشناس مسائل مذهبی نیز گفت: وجود مبارک امام صادق (ع) به عنوان مجدد اسلام بودند.

حجت الاسلام محمد حسینی گفت: مذهب تشیع از آنجا که بسیاری از معارف خود را از امام جعفر صادق(علیه السلام) به یادگار دارد و آن حضرت نقش بسزایی در تبیین چارچوب های نظری و فقهی شیعه داشته است، به نام شیعه جعفری شهرت یافته است.

وی افزود: شرایط سیاسی حاکم بر دوران امام صادق(علیه السلام) طوری رقم خورد که آن حضرت فرصت مناسبی برای تدریس علوم اسلامی داشت به طوری که بنا بر نقلی حدود ۴ هزار نفر پای درس آن حضرت در مقاطع مختلف رسیده اند.

حسینی ادامه داد: اولین و اساسی ترین فعالیت ایشان در آن عصر، مواجهه فکری با دشمنان شیعه و همچنین تربیت شاگردانی برای قوام دین بود که امام از آن شرایط سیاسی ویژه حداکثر بهره مندی را داشت.

کارشناس مسائل مذهبی بیان کرد: بعد از ارتحال نبی مکرم اسلام و انحراف بزرگی که در میان امت اسلامی بوجود آمد و کسانی که شایستگی زعامت و خلافت را نداشتند عهده دار منصب خطیر جانشینی پیامبر شدند اندک و اندک  اسلام ناب و اصیل کمرنگ گشت و عواملی مانند منع تدوین احادیث نبوی، به بهانه خلط شدن با قرآن و عدم اقبال مردم قرآن، باعث شد تا مردم از معارف ناب و اصیل اسلام فاصله بگیرند و بعد از مدتی افرادی با عناوین گوناگون اقدام به جعل حدیث و انتساب آن به رسول خدا کنند.

وی ادامه داد: با توجه به این که ائمه شیعه از هیچ گونه قدرت و نفوذی بر خوردار نبودند و تریبونی برای بیان حقاق و معارف نداشتند باعث شد کم کم مردم از مکتب حقه فاصله بگیرند.

حسینی بیان کرد: در دوره امام صادق (علیه السلام) اولا به دلیل تقریبا طولانی بودن امامت ایشان و دیگر این که اختلاف و درگیری آل امیه و بنی العباس فرصتی طلایی در اختیار آن حضرت قرار داد تا بتواند معارف حقیقی اسلام را بیان کند  و حدود ۴ هزار شاگرد در اطراف و اکناف عالم تربیت کند ولذا وجود مبارک امام صادق (ع) به عنوان مجدد اسلام بود.

*حوزه‌های علمیه میراث دار امام جعفر صادق(ع)

مدیر مدرسه علمیه فاطمیه بندپی بابل نیز گفت:حوزه‌های علمیه میراث دار امام جعفر صادق(علیه السلام) هستند، بنابراین باید برای حفظ این میراث گرانبها و انتقال آن به نسل های بعد، برنامه ای جامع و اصولی داشته باشند.

سیده زهرا ابراهیمیان ضمن تسلیت ایام شهادت امام جعفر صادق علیه‌السلام بیان کرد: امام ششم شیعیان، حوزه علمیه‌ای را با عنوان تخصصی فقه شیعی با توجه به شرایط خفقان سیاسی دوران خود تشکیل داده و آن را  تبدیل به یک تشکیلات فقهی کردند که این مکتب را شاگردان و پیروان حضرت در طول تاریخ اسلام ترویج و گسترش می‌دهند.

وی تصریح کرد: اهل‌بیت (علیهم‌السلام) درراه تبلیغ دین و ارزش‌های الهی مخاطب شناس بوده و با هرکسی به‌قدر فهم و معرفتش سخن می‌گفتند، بنابراین اگر حوزه‌های علمیه مخاطب شناسی درستی از نسل‌ها داشته باشند، قطعاً برنامه‌های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی خود را مطابق با ذائقه و سلیقه نسل جدید تنظیم می‌کنند.

ابراهیمیان اضافه کرد: تنظیم برنامه‌های حوزه متناسب با نیاز جامعه به معنای تغییر فرهنگ دینی و سبک زندگی اسلامی نیست؛ بلکه همانند  تمدن نوین اسلامی ، تبلیغ دین اسلام با توجه با نیازهای دنیای امروز با همان ابزارها و امکانات مدرن و پیشرفته است.

مدیر مدرسه علمیه فاطمیه بندپی بابل گفت: حوزه علمیه در زمان امام صادق (علیه‌السلام)، صدای دنیای اسلام و تشیع بود، در حال حاضر هم مدارس علمیه به‌عنوان وارثان انبیاء الهی باید در این مسیر گام بردارند، زیرا دنیای امروز تشنه معارفی است که فقط آن را در آموزه‌های دین مبین اسلام می‌توان یافت.

وی اعلام کرد: اگر معارف ناب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به جوانان و نوجوانان جامعه معرفی شود، دیگر برای اقناع خود به فرهنگ غرب و سبک زندگی آن‌ها روی نخواهند آورد.

ابراهیمیان خاطرنشان کرد: با توجه به این‌که در زمان پذیرش قرار داریم؛ مناسب است در  جلساتی که به‌منظور بررسی آسیب‌ها و راهکارهای پذیرش طلاب برگزار می‌شود، حوزه علمیه امام صادق (علیه‌السلام) به‌عنوان یک مرکز دینی موفق و کارآمد موردتوجه قرار گیرد.

یکی از دلایل طولانی بودن دوره امامت امام جعفر صادق (ع) سست شدن جریان خلافت بنی امیه در زمان امام محمدباقر (ع) بود و فرصتی پیدا شد که ایشان و امام صادق (ع) توانستند همه علوم را به اصحاب خود آموزش دهند، به گونه‌ای که امام صادق (ع) بیش از ۲ هزار شاگرد خاص داشتند.

ایشان به عنوان رئیس مذهب جعفری معروف هستند زیرا از زمان امیرالمومنین علی (ع) تقریباً ائمه (ع) فرصتی برای نشر و عمق دادن علوم مذهبی را نیافتند و بنابراین این کار از زمان امام محمدباقر (ع) آغاز شد و در زمان امام صادق (ع) گسترش یافت.