اینجا سدها متولد نمی‌شوند/باید برای باران مرثیه خواند

عقب ماندگی مازندران از سایر استان‌های کشور در مهار آب‌های سطحی، آن هم در شرایطی که قطب کشاورزی و باغداری در کشور به شمار می‌آید و قوت و دخل مردمانش به آب بسته است، به یک تراژدی تلخ و تاسف انگیز می‌ماند که تا به امروز در خوش بینانه‌ترین حالت ممکن تمام تلاش‌ها برای مهار روان‌آب‌های سرگردان به کمتر از 20 درصد می‌رسد که بیانگر ضعف مبرم در این بخش است.

در حالی هدایت و مهار آب‌های سطحی یکی از راهکارهای مهم برای رفع مشکل کمبود آب و گذر امن از تنش‌های آبی محسوب می‌شود که میلیاردها متر مکعب از نزولات آسمانی که مهمان مازندران می‌شوند، بلا استفاده بدرقه دریا می‌شوند و سهم اراضی شالیزاری و باغی از این نعمت خدادادی، بسیار ناچیز است.

ویژگی‌ها و ظرفیت‌های کشاورزی در مازندران موجب شده است تا در فصل گرما، تامین آب برای اراضی زراعی دوش به دوش تامین آب آشامیدنی برای مسئولان آب منطقه‌ای و مردمان این دیار حائز اهمیت باشد و این در حالی است که تنش‌های آبی طی سالیان گذشته، خسارت‌های جبران ناپذیری را برای کشاورزان استان به بار آورده است.

هر چند طی سال‌جاری شاهد بارش‌های رگباری متعددی در استان بودیم اما غالبا به دلیل نبود سدها برای مهار روان آب‌ها نه تنها از استفاده از این نزولات بی بهره ماندیم بلکه وقوع سیلاب‌ها موجب خسارات فراوانی به زیرساخت‌‌ها، جاده، اراضی شالیزاری، دام و حتی واحدهای مسکونی در استان شد که قطعا وجود سد در مسیر این سیلاب‌ها نه تنها از این خسارت‌ها جلوگیری می‌کرد، بلکه استان را از لحاظ ذخایر آبی در پشت سدها به یک شرایط ایده‌آل می‌رساند و در یک جمله باید بگوییم می‌شد با با سدسازی، تهدید را به فرصت تبدیل کرد.

*توسعه مازندران در گرو مهار آب‌های سطحی است
در این زمینه، محمد ابراهیم یخکشی مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار بلاغ با تأکید بر این‌که ما در حوزه مهار آب‌های سطحی دچار عقب ماندگی هستیم که احداث سدهای جدید می‌تواند به جبران این عقب ماندگی‌ها کمک شایانی کند، گفت: برای تحقق توسعه نیاز است تا موانع پیش روی اجرای طرح‌های آبی استان را برداریم، در غیر این صورت در استان با بحران مواجه خواهیم شد.

وی با اشاره به برخی مخالفت‌ها بابت سدسازی در مازندران، افزود: بخشی از دغدغه دوستان منتقد درست است، اما هر توسعه‌ای یک سری خسارت دارد؛ ما در ارزیابی‌های زیست‌محیطی باید منافع و مزایا را در نظر بگیریم، لذا همه تلاش‌های ما و سازمان‌های دیگر و حتی سمن‌ها باید این باشد که در مسیر توسعه خسارت‌ها به حداقل برسد و هر برنامه‌ای ممکن است به چکش‌کاری نیاز داشته باشد، بنابراین باید به دنبال حداکثری کردن منافع باشیم.

مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران گفت: انتظار ما این است که توان موجود در استان را صرف حاشیه‌ها نکنیم، همین مخالفت‌ها در نهایت جلوی اجرای پروژه‌های مهم ما و توسعه را می‌گیرد؛ همه ما باید به هم کمک کنیم که توسعه زیرساخت‌های مهار آب‌های سطحی در استان با سرعت بیشتر شکل بگیرد.

*سدسازی‌ها در استان مبتنی بر نیاز است/وجود مافیای سدسازی را رد می‌کنم
یخکشی خاطرنشان کرد: ما در مبنای برخی از اختلاف‌نظرهای کنونی با تعدادی از کنش‌گران محیط زیست هم‌نظر هستیم و در حالت عادی مانند آن‌ها راغب نیستیم سد بسازیم؛اگر رودخانه‌های ما آب داشته باشد و نیاز آبی نداشته باشیم چرا باید سد بسازیم؟ اما مشکل این است که در استان دچار تغییرات اقلیمی شدیم.؛ جریان دائمی و پیوسته رودخانه‌های ما کم شده و جریان سیلابی را داریم.

وی ادامه داد: ما در برنامه‌ریزی منابع آب تقاضا را بررسی می‌کنیم و اگر به این نتیجه برسیم که به ساخت مخزن نیاز است آن را اجرا می‌کنیم، یعنی سد را در جایی که نیاز داریم می‌سازیم.

مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران با رد وجود مافیای سدسازی اظهار کرد: وجود مافیای سدسازی را قبول ندارم و قویا رد می‌کنم؛ این اجحاف است که بخشی از تامین‌کنندگان زیرساخت‌های توسعه را مافیا بخوانیم.

*بهترین گزینه برای مهار آب‌های سطحی مازندران سدسازی است
وی تاکید کرد: در حال حاضر، حدود ۹۰ درصد از آب مصرفی ما از آب زیرزمینی تامین می‌شود که چالش‌های متعددی ایجاد می‌کند و با توجه به نیترات بالا هم بر سلامتی جامعه تاثیر منفی می‌گذارد و هم هزینه‌ تهیه آب آشامیدنی را افزایش می‌دهد.

مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران با تأکید بر این‌که جایی برای افزایش استفاده از آب زیرزمینی در استان وجود ندارد و باید به سمت استفاده از آب‌های سطحی پیش رفت، تصریح کرد: همه راه‌ها را برای تأمین آب در استان بررسی کردیم و در نهایت بهترین گزینه ممکن برای مازندران ساخت سد برای مهار آب‌های سطحی تشخیص داده شد؛ تصور کنید که اگر یک سال سد شهید رجایی را آبگیری نکنیم چه اتفاقی می‌افتد؟ پروژه آبرسانی بابلسر که اخیرا افتتاح شد را چطور می‌شد بدون سد البرز اجرا کرد؟

* دو برابر شدن مهار آب‌های سطحی مازندران با احداث دو سد گلورد و هراز
یخکشی عنوان کرد: با بهره‌برداری سد گلورد در سال آتی ظرفیت مهار آب‌های سطحی استان به ۱۲ درصد می‌رسد و در صورت تکمیل هراز تا سال ۱۴۰۳ به ۲۶ درصد خواهیم رسید که رشد قابل توجهی برای استان است؛ با این حال هنوز با میانگین بیش از ۴۰ درصدی مهار آب‌های سطحی در کشور فاصله زیادی داریم.

وی گفت: اهمیت بالای سدها در مهار سیلاب و حتی کمک به اکوسیستم را نیز نباید نادیده گرفت، سد شهید رجایی ساری و سد آیت‌الله صالحی مازندرانی نقش بسیار زیادی در مهار سیلاب دارند و از وارد شدن خسارت به اکوسیستم، زیرساخت‌ها، مناطق مسکونی و زمین‌های کشاورزی جلوگیری می‌کنند؛ سیل‌های منطقه ساری اکنون از زارم‌رود است که آماده ساخت آن هستیم، اما برخی حاشیه‌ها پروژه را معطل نگه داشت.

بحران خشکسالی مازندران بدون ساخت سد قطعی است
در همین زمینه، حیدر داوودیان معاون طرح و توسعه شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران هم در گفت‌وگو با خبرنگار ما، با انتقاد از مخالفت‌ها نسبت به سدسازی گفت: بر اساس آمار و اطلاعات کارشناسی و مطالعات انجام شده، قطعا مازندران تا ۱۰ سال آینده با بحران خشکسالی و پیامدهای ناشی از سیلاب مواجه می‌شود.

وی بر لزوم مهار آب با ساخت سدهای جدید در مازندران تاکید کرد و افزود: اهمیت سدسازی و مهار آب‌های سطحی در استان از این جهت ضروری است که حدود نیمی از این نعمت خدادادی هرز می‌رود؛ با تغییر اقلیم وضعیت بارش‌ها از نم‌نم باران به بارندگی‌های سیل‌آسا تغییر کرد. نمونه بارز آن بارش بیش از ۴۰۰ میلیمتری طی کمتر از یک روز در سال آبی در شهرستان رامسر  بود که اگر سدهای البرز و دیگر سازه‌های مشابه نبود، با بحران آب‌گرفتگی شهرها و از بین رفتن واحدهای مسکونی و اراضی کشاورزی مواجه می‌شدیم.

* خودزنی‌ها دست‌انداز بزرگ سدسازی در مازندران
معاون طرح و توسعه شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران، اظهار کرد: نیاز آبی سالانه مازندران برای مصارف کشاورزی، آشامیدنی و صنعتی، 3 میلیارد و ۶۰۰ میلیون متر مکعب است، ولی پرسش این است که چرا با داشتن ۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب در استان، بخش‌های کشاورزی، صنعت و آب آشامیدنی مردم دچار مشکل است و هشدار بحران نیز صادر می‌شود؟ دلیل این وضعیت بی‌توجهی به اجرای طرح‌های مهار آب‌های سطحی است.

داوودیان گفت: اکنون حجم ذخیره آب سد شهید رجایی طی حدود دو دهه اخیر به کمترین میزان رسیده و از ظرفیت ۱۶۲ میلیون متر مکعبی این سد فقط ۲۰ میلیون متر مکعب آب وجود دارد که این نشانه بحران آبی در حوزه کشاورزی و شرب شهرستان‌های ساری و میاندرود است؛ اگر سال آبی آینده کم بارش باشد کشاورزی و آب شرب ساری دچار مشکل جدی می‌شود، اما در چنین وضعیتی برای ساخت سد زارم‌رود که دارای ردیف اعتباری و مجوز است همچنان با چالش اجرا مواجه هستیم.

این مسئول ادامه داد: سد رجایی در طی مدت 26 سال از زمان احداث تاکنون تنها 7 سال سرریز داشته است و این نشان می‌دهد که آورد این رودخانه کم شده است و لذا احداث سد فینسک در بالادست این سد قطعا اثرگذار خواهد بود.

معاون طرح و توسعه شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران، با بیان این‌که در حال حاضر فقط 10 درصد از 4.5 میلیارد متر مکعب از آب‌های سطحی استان مهار می‌شود، تصریح کرد: مازندران باید به مهار آب مطمئن برسد و این وضعیت با سدسازی محقق می‌شود؛ لذا اخذ مجوز و تامین اعتبارات از ملزومات اجرای پروژه‌ها است که در موضوع سدسازی، مخالفت‌ها و اعتراضات داخلی نیز از جمله موانع مهم موجود محسوب می‌شود.

وی تاکید کرد: اقتصاد مازندران مبتنی بر کشاورزی است و مشکل عمده ما آن است که در مهار آب‌های سطحی در طی این سال‌ها نتوانستیم متناسب با نیازمان عمل کنیم و سر جمع استفاده ما از آب‌های سطحی با احتساب آب بندان‌ها در نهایت 17 درصد است؛ لذا اگر سیلاب و بارندگی صورت گیرد، به دلیل اینکه مخازن و سدهای مورد نیازی که بتوانیم از این آب‌های سطحی بهره ببریم، نداریم.

داوودیان با بیان اینکه باید استان مازندران را به سمتی هدایت کرد که به یک سطح امن و مطمئن در مهار آب‌های سطحی برسانیم؛ عنوان کرد: در حال حاضر در حال بهره برداری از 11 سد بزرگ و کوچک هستیم که مجموع آن‌ها حدود 400 میلیون مترمکعب است و خارج از آن در حال ساخت 5 سد جدید هراز، سجارود، زارم‌رود و کسلیان هستیم و هفت سد هم در دست مطالعه قرار دارد که مجموع این سدها در کنار آب بندان‌ها، مهار آب در استان به ۴۷ درصد افزایش خواهد داد که ما را به یک نقطه اطمینان بخش خواهد رساند.

*درسی که از سیل نگرفتیم!/سدسازی راهی مطمئن برای کاهش خسارات سیل

معاون طرح و توسعه شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران، با بیان این‌که در حال حاضر 170 هزار هکتار از شبکه‌های آبی را در دست اجرا داریم؛ گفت: در بخش آبرسانی از 9 مجتمع تعریف شده، 5 مجتمع در حال فعالیت هستند و باید کارهای تکمیلی این پروژه‌ها با تزریق بودجه انجام گیرد.

وی اعلام کرد: ما در گذشته سیلاب‌های مخربی را نظیر سیلاب امسال در استان شاهد بودیم که در تمامی این موارد در هر کجا که سد داشتیم مناطق پایین دست ایمن ماند و در هر کجا که سد نداشتیم شاهد خسارات وارده به مناطق سیل‌زده بودیم؛ اما ما از این حوادث، درس نگرفتیم.

داوودیان افزود: اگر از حوادث تلخ گذشته و خسارت‌های وارده سیل درس می‌آموختیم با حداکثر توان در سطح کلان، به سد سازی شتاب می‌بخشیدیم و ضمن استفاده بهنیه از مهار آب‌های سطحی، از بروز بسیاری از خسارات نیز جلوگیری می‌شد.

معاون طرح و توسعه شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران، بیان کرد: با سدهای موجود تنها توانستیم 10 درصد از آب‌های سطحی را مهار کنیم، ولی برای اینکه این رقم را به میانگین متوسط کشوری در استان برسانیم نیاز به این داریم که یک سری از پروژه‌ها را مطالعه و برخی دیگر را اجرا کنیم.

داوودیان میزان اعتبار لازم برای اجرای پروژه‌های روی زمین مانده و در دست اقدام را بالغ بر 35 هزار میلیارد تومان عنوان کرد که فرآیند زمانی اجرای تمامی پروژه‌های منابع آبی در صورت تامین مالی حدود 10 سال است.

* اندکی تامل…
مع‌الوصف، رابطه مهار آب‌های سطحی با احداث سد یک رابطه لازم و ملزومی است که حل این معادله لاینحل چند دهه‌ای در مازندران جدای از تخصیص اعتبارات ملی به همگرایی و وفاق میان مدیران، تشکل‌ها و نمایندگان مردم در بهارستان بر می‌گردد.

این واگرایی‌ها طی این سالیان متمادی در مازندران موجب شد تا دود غلیظ آن، چشمان مردم و کشاورزان را بسوزاند؛ توقف و مسکوت ماندن پروژه‌های آبی ناشی از این اختلافات، موجب شد تا با فقدان سدسازی در مسیر رودخانه‌های سیلابی نه تنها دست مازندران از مهار آب‌های بادآورده فصلی کوتاه بماند، بلکه خسارت‌های چند هزار میلیاردی را نیز به مردم، اراضی کشاورزی، تاسیسات و زیر ساخت‌ها و داشته‌های مازندران وارد کند.

در حالی سد شهید رجایی ساری با اعتباری 17 میلیاردی در سال 75 و به اذعان کارشناسان دو هزار میلیاردی به نرخ امروز ساخته شد که تنها با رقم خسارت 5 هزار میلیاردی در سیل اخیر مرزن‌آباد، حداقل می‌شد یک سد به سدهای مازندران اضافه کرد!

گزارش از مجتبی قربانی

انتهای پیام/