به گزارش پیام سوادکوه، دو روز در ماه ذیحجه الحرام، از لحاظ شرافت زمانی بی نظیرند. یکی روز نهم که «عرفه» نام دارد و دیگری روز دهم که «عید قربان» است. درباره «عرفه» در یک جمله می توان گفت؛ روز دعا ونیایش است، و دعای مشهور «عرفه» که دعای امام حسین (ع) است در آن روز خوانده می شود؛ بخصوص در صحرای عرفات، این دیار معرفت و عرفان که خداوند برای همه ما روزی فرماید، ان شاءالله. عید قربان از اعیاد مهم اسلام و مسلمین است. «عید» در لغت از ماده «عود» می آید و در اصطلاح عرفا، تجلیاتی است که به وسیله اعاده اعمال بر قلب و دل سالک فرو می ریزد.
پنجمین عمل حج تمتع و دومین عمل «منا» برای کسی که در حج تمتع است، قربانی کردن است. قربانی کردن طبق نص صریح آیه ۳۷ سوره حج، نشانه تقوا و فداکاری در راه بینوایان و فقراست. عید قربان از منظرگاه های خاصی قابل تماشا و حظ بصر است اما زیباترین و نزدیک ترین منظر را نسبت به جان آدمی و عید قربان، عرفان برقرار کرده است. عید قربان که همان کشتن نفس اماره معرفی شده، تجلی جلالی جمال الهی است. حج گذار که در تماشای این سیر الهی است می خواهد از احرام خارج شود و بار دیگر چون میهمانی از راه بعید به طبیعت مادی ما پا می گذارد.
فلسفه تشریع عبادات اجتماعی در اسلام مانند حجّ، نماز جمعه و اعیاد اسلامی یکی از مباحث مهم الهیاتی است. آیات قرآن و روایات گویای آن است که حداقل دو عنصر «وحدت» و «معنویت» از مهم‌ترین دلایل تشریع عبادات جمعی در اسلام محسوب می‌شوند. در این بین، اعیاد اسلامی بویژه عید قربان به جهت حضور میلیونی مسلمانان در سرزمین وحی و نماز وحدت بخش آن در سراسر جهان، نقش بسزایی در پمپاز روحیه «وحدت» و «معنویت» در جوامع اسلامی ایفا می‌کند.
* عید قربان؛ تجلی معنویت اسلامی
عید قربان در وهله اول عید بندگی و دلدادگی و گذشتن از خویشتن خویش برای رسیدن به حقّ است. روز ذبح تمایلات دنیوی برای تعالی معنوی است. به همین دلیل تمام اعمال و اذکار این روز در صدد تزریق روحیه معنویت و تعبد است؛ چونان که ترک خانه و کاشانه، تحمل مشقت سفر، صرف هزینه فراوان، حضور در سرزمین گرم حجاز، سعی و طواف، وقوف در عرفات و مشعر و حرکت به سمت مزدلفه و رمی جمرات در صحرای منی و تراشیدن سر، و از سوی دیگر، اجتناب از روزه به جهت حرمت، شرکت در نماز جماعت عید به جهت بندگی، سر دادن تکبیر بعد از نماز عید، خوردن از گوشت قربانی به جهت استحباب، سهیم کردن دیگران در گوشت قربانی به جهت امتثال فرمان الهی، نماد و تجلی کامل عبودیت و بندگی در پیشگاه پروردگار یکتاست.
البته معنویت بدون ولایت تمام نیست، همانگونه که مرحوم سید بن طاوس در اقبال می‌فرماید: یکی از اعمال روز عید قربان خواندن دعای ندبه است؛ چرا که «ولایت» روح اعمال و معنابخش و جهت دهنده مناسک و مشاعر حج است، و به عصر یا نسلی خاص اختصاص ندارد، بلکه اصلی جاری در همه عصرها و برای همه نسل‌ها است. چنان که پیامبر خدا (ص) فرمود: «هر کس اعمال حج را انجام دهد و مرا زیارت نکند به من جفا کرده است»و امام باقر (ع) نیز می‌فرماید: «از مکّه آغاز کنید و به ما ختم نمایید».
* عید قربان؛ نماد وحدت اسلامی
یکی از تهدیدات بزرگ امروز جهان اسلام خطر تفرقه و فروپاشی کشورهای اسلامی با عناوین مذهبی، طایفه‌ای و قومی است که بلای بزرگی برای امت اسلامی است؛ در حالی که قرآن کریم، ما را به وحدت و یکپارچگی دعوت می‌کند.
دعای قنوت‌های نماز عید قربان، منادی وحدت است. در قنوت‌های ۹ گانه نماز عید قربان، خداوند را ۹ بار به این روز که عید رسمی جهان اسلام است قسم می‌دهیم که خدایا در این روز که روز ذُخر و شرافت و کرامت برای رسول گرامی اسلام و اهل‌بیت (ع) است، هر خوبی که به آنها دادی به ما نیز عطا کن و هر بدی را که از آنها دور کردی از ما نیز دور کن.
به هیمن منظور، فقهای عظام شیعه نه تنها اقتدای به اهل سنت را جایز می‌دانند؛ بلکه برای تقویت وحدت و اخوت اسلامی به همگان به ویژه زائران بیت الله الحرام توصیه می‌کنند که در نماز جماعت برادران اهل سنت شرکت کنند؛ همانگونه که مقام معظم رهبری (مدّظلّه) به حجاج ایرانی سفارش کردند که علاوه بر مسجدالحرام، در نمازهای جماعات محلات مکه ومدینه نیز شرکت کنند.
از این رو، علمای شیعه، عمل حجّاج بر طبق تقویم اسلامی برادران اهل سنت در عربستان را مجزی می‌دانند و فرموده‌اند که بر اساس اعیاد رسمی اهل سنت در حجاز اعمال شرعی ذبح و بیتوته و دیگر اعمال را انجام دهند؛ تا جایی که هر گونه عمل بر خلاف وحدت مسلمانان را مخلّ به عبادت دانسته‌اند.
امیدواریم همانگونه که برادران اهل سنّت عراق در این روز کدورت‌ها را کنار می‌گذارند و به دیدار هم می‌روند و از یکدیگر حلالیت می‌طلبند؛ امت اسلام نیز با پیشه کردن رأفت و عطوفت اسلامی، نقشه‌های دشمنان برای رخنه در بدنه اسلام را ناکام بگذارد و این عید را به فرصتی برای تألیف قلوب مسلمین تبدیل کند.
قربان، عید بندگی و دلدادگی و گذشتن از خویشتن خویش است، روز شادی مسلمانان و قبولی در جشن بندگی خداوند، برآمدن انسانی نواز خاکستر شراره‌های نفس اماره. قربان، عید طلوع روزی نو و انسانی نو و یک زندگی با رنگ و بوی خدایی و رسیدن به قرب الهی است. عیدی که پس از وقوف در عرفات (مرحله شناخت) و مشعر (محل آگاهی و شعور) و منا (سرزمین آرزوها، رسیدن به عشق) فرا می‌رسد. قربان، نماد رهایی از تعلقات است. رهایی از هر آنچه غیرخدایی است.قربان و حج ابراهیمی، برائت از مشرکین است. این سنت نیز به گونه‌ای استعاری و نمادین، در رمی جمرات به خوبی نشان داده شده، بیزاری از هر چه کفر و شرک و نفاق و هر که در برابر اراده الهی ایستادگی کند و بر اوامر و نواهی پروردگار گردن ننهاده و گردن افرازد، در هنگامه حج، در مراسم زیبایی برائت از مشرکین، در برابر تمامی جهانیان به‌نام رسوا خواهد شد. داستان عید قربان در دین حنیف ابراهیم علیه السلام، داستان شکنجه و خود آزاری انسان و خون و عطش خدایان نیست.
داستان کمال انسان است. آزادی از بنده غریزه است، رهایی از حصار تنگ خودخواهی است و صعود روح و معراج عشق و اقتدار معجزه آسای اداره بشریت و نجات از هر بندی و پیوندی که تو را به نام یک انسان مسئول در برابر حقیقت، اسیر و عاجز می‌کند.
عید قربان نقطه اوج حج است، نیل به قله رفیع شهادت، اسماعیل‌وار، و بالا‌تر از شهادت، ابراهیم‌وار و پایان این داستان، ذبح گوسفندی، و آنچه در این عظیم‌ترین تراژدی انسانی، خدا برای خود می‌طلبد کشتن گوسفندی است برای چند گرسنه، اما با ورایی ژرف.عید قربان، تجلی توحید و نمادی از تجلی انسجام اسلامی در ایام حج است.